W 2022 roku obchodzimy 95. rocznicę ustanowienia „Mazurka Dąbrowskiego” polskim hymnem narodowym. 20 lipca 1797 r. odbyło się pierwsze wykonanie „Pieśni Legionów Polskich”, zwanej potocznie „Mazurkiem Dąbrowskiego”.
Pieśń Legionów Polskich we Włoszech towarzyszy Polakom od ponad dwustu lat. Hymnem narodowym jest od niespełna stu lat. Hymny narodowe mają około dwustuletnią historię, są rówieśnikami flagi, pojawiły się wraz z powstawaniem państw narodowych w XIX wieku. Jednak pieśni, które narody uznawały za swoje hymny, często mają dużo dłuższą historię.
Kiedy zaczęły rozbrzmiewać pobudki, całe wojsko królewskie zaśpiewało donośnym głosem ojczystą pieśń: Bogurodzicę, a potem wznosząc kopie rzuciło się do walki – taki obraz rozpoczęcia bitwy pod Grunwaldem zapisał Jan Długosz w Rocznikach…. Bogurodzica to najstarsza polska pieśń religijna i najstarszy polski tekst poetycki. Pełniła funkcję hymnu Korony Polskiej i jest uznawana za pierwszy hymn Polski. Za hymn Polski była uznawana również pieśń Gaude Mater Polonia, co znaczy Raduj się Matko, Polsko. Powstała w połowie XII wieku z okazji kanonizacji św. Stanisława. Była śpiewana przez rycerzy po odniesionym zwycięstwie, później towarzyszyła uroczystościom narodowym.
W okresie zaborów popularna była pieśń z 1816 roku Boże, coś Polskę… Pierwotnie napisana na cześć rosyjskiego cara Aleksandra I, jednocześnie króla Polski. Frazę chwalącą cara zamieniono na słowa: Ojczyznę wolną racz nam zwrócić, Panie. Po odzyskaniu niepodległości pieśń była poważnym kandydatem na hymn Polski.
Po III rozbiorze w 1795 roku nadzieje na odzyskanie niepodległości Polacy skierowali w stronę Napoleona Bonapartego. Ten francuski generał stał na czele armii, która toczyła zwycięskie zmagania z Austrią, Prusami i Rosją. W 1797 roku w północnych Włoszech przy boku armii francuskiej powstały Legiony Polskie pod dowództwem generała Jana Henryka Dąbrowskiego. Tam również narodziła się pieśń, która bardzo szybko zyskała popularność wśród legionowych żołnierzy, dotarła również na tereny wszystkich trzech zaborów. Autorem słów Pieśni Legionów Polskich we Włoszech był Józef Wybicki, pisarz i polityk.
W ostatnich latach istnienia Rzeczpospolitej włączył się w działania reformatorskie, mające na celu uratowanie państwa. Był posłem na sejm, członkiem Towarzystwa do Ksiąg Elementarnych, opracowującego podręczniki. Publikował pisma polityczne i utwory literackie. Czynnie uczestniczył w zabiegach o utworzenie Legionów Polskich.
Tekst Pieśni Legionów… powstał latem 1797 roku do zasłyszanej melodii ludowego mazurka. Po raz pierwszy wykonano ją w lipcu tego samego roku podczas uroczystego pożegnania legionistów, opuszczających miejsce stacjonowania w Reggio Emilia. Drukiem tekst pieśni ukazał się w 1899 roku w polskim piśmie wydawanym we Włoszech.
W Polsce pieśń potocznie nazywaną Mazurkiem Dąbrowskiego usłyszano w 1806 roku, kiedy Legiony pod dowództwem generała Dąbrowskiego dotarły do Poznania.
Śpiewali ją żołnierze Księstwa Warszawskiego i żołnierze powstań narodowych w 1831 i 1863 roku. Intonowano ją przy okazji świąt narodowych. Była najpopularniejszą pieśnią „ku pokrzepieniu serc”. W XIX wieku słowa Mazurka… były tłumaczone przez europejskich poetów, solidaryzujących się z Polakami walczącymi o niepodległość. Utwór przełożono na 17 języków. Szczególną popularnością cieszył się w 1848 roku – podczas wydarzeń rewolucyjnych Wiosny Ludów rozbrzmiewał na ulicach Wiednia, Pragi, Berlina.
Oficjalnym hymnem Polski Mazurek Dąbrowskiego został 26 lutego 1927 roku, jednak nie z mocy konstytucji, jak w wypadku herbu i flagi, ale na podstawie rozporządzenia ministra spraw wewnętrznych. Dzisiaj Mazurek Dąbrowskiego jest chroniony przez zapis w Konstytucji RP i ustawę o symbolach narodowych. Ale i bez tych przepisów powinniśmy pamiętać, że wszystkim symbolom należy się szacunek. Hymn śpiewany jest podczas uroczystych chwil. W trakcie słuchania i śpiewania należy stać w postawie wyrażającej szacunek, zachować powagę i spokój.
Oryginalna, pierwotna wersja „Mazurka Dąbrowskiego”
Jeszcze Polska nie umarła,
kiedy my żyjemy.
Co nam obca moc wydarła,
szablą odbijemy.Marsz, marsz, Dąbrowski
do Polski z ziemi włoski
za Twoim przewodem
złączem się z narodem.Jak Czarniecki do Poznania
wracał się przez morze
dla ojczyzny ratowania
po szwedzkim rozbiorze.Marsz, marsz, Dąbrowski…
Przejdziem Wisłę przejdziem Wartę
będziem Polakami
dał nam przykład Bonaparte
jak zwyciężać mamy.Marsz, marsz, Dąbrowski…
Niemiec, Moskal nie osiędzie,
gdy jąwszy pałasza,
hasłem wszystkich zgoda będzie
i ojczyzna nasza.Marsz, marsz, Dąbrowski…
Już tam ojciec do swej Basi
mówi zapłakany:
„słuchaj jeno, pono nasi
biją w tarabany.”Marsz, marsz, Dąbrowski…
Na to wszystkich jedne głosy:
„Dosyć tej niewoli
mamy Racławickie Kosy,
Kościuszkę, Bóg pozwoli.”
Opracował: Przemysław Walewski